informatie
sterrenwacht
planetenpad
Mercurius
Uranus
de Aarde
Neptunus
Venus
Mars
het planetenpad
Jupiter
Zon
de maan
Saturnus
start de toer langs de planeten
Uranus
begin planetenpad
Neptunusklik op de planeet om haar van dichtbij te bekijken
Neptunus
afstand tot de zon: 4,5 miljard kilometeraantal (bekende) manen: 27temperatuur: -220 graden celciusdaglengte: 16 uur en 7 minutenomlooptijd om de zon: 165 jaar
We beginnen bij Neptunus die het verste van de zon staat.
Je zal misschien zeggen, maar dat is toch Pluto? Maar Pluto is sinds een paar jaar een dwergplaneet.
De atmosfeer van Neptunus bestaat uit waterstof, helium en methaan. Het binnenste is gevuld met ijs en misschien een kern van rotsmateriaal. De atmosfeer is met 220 graden onder nul heel koud. Toch komen er harde winden en zelfs zware stormen voor op de planeet
Neptunus heeft ten minste vijf donkere, smalle ringen. Die zijn genoemd naar Galle, Le Verrier, Adams en andere mensen die hebben meegewerkt aan de ontdekking van de planeet.
27 manen van Neptunus zijn bekend. Verreweg de grootste is Triton, een ijswereld die nog groter is dan Pluto. Triton is zó koud dat de ijle atmosfeer aan het oppervlak is vastgevroren. Er zijn wel veel actieve ijsvulkanen die wolken van gas en stof spuwen. Er is nog iets eigenaardigs aan Triton. Hij draait in de verkeerde richting om Neptunus: van oost naar west. Daarom denken wetenschappers dat hij lang geleden is ingevangen door de zwaartekracht van de planeet.
vorige planeet
Uranusklik op de planeet om hem van dichtbij te bekijken
Uranus
afstand tot de zon: 2,8 miljard kilometeraantal (bekende) manen: 27temperatuur: -214 graden celciusdaglengte: 17 uur en 14 minutenomlooptijd om de zon: 84 jaar
Saturnus
Uranus is de op twee na grootste planeet in ons zonnestelsel, 64 keer zo groot als de aarde. Toch draait hij heel snel om zijn as. Een dag duurt er maar zeventien uur en veertien minuten.
Uranus draait net als een omgevallen tol. Dat betekent dat de zon soms pal boven de polen staat. Elke pool heeft een zomer en een winter van 21 jaar. Daardoor is het op de polen het warmst en het koudst.
Toen de Voyager 2 in 1986 een bezoek bracht aan Uranus, was er bijna geen bewolking te zien. Maar op beelden die kort geleden zijn gemaakt met de Hubble-ruimtetelescoop, staan een paar heel grote stormen.
De belangrijkste gassen in de dichte atmosfeer zijn waterstof en helium. Verder is er ook wat methaan, waaraan Uranus zijn blauwe kleur te danken heeft. Uranus is heel anders dan Jupiter en Saturnus.
De planeet bestaat vooral uit bevroren mengsels van water, methaan en ammoniak. Misschien heeft hij een kleine, rotsachtige kern. Daardoor is hij heel licht voor zijn formaat.
Jupiter
Saturnusklik op de planeet om hem van dichtbij te bekijken
Saturnus bestaat voornamelijk uit de lichte gassen waterstof en helium. De Aarde past 764 keer in Saturnus, maar de gasreus is maar 95 keer zwaarder dan onze wereld van rots en steen. Als we alle planeten in een grote plas water konden leggen, zou alleen Saturnus blijven drijven.
Door een telescoop zie je een bleekgele Saturnus. De planeet heeft geen vast oppervlak, dus wat we zien zijn wolken in de vorm van lichte en donkere banen. Die wolken worden voortgedreven door zeer sterke winden. Veel van de warmte die deze winden aanwakkert, komt uit het binnenste van de planeet. Boven de wolkentoppen ligt een vlak, schijfvormig stelsel van ringen.
Veel van wat we over Saturnus weten komt van de NASA-ESA Cassini-Huygens-missie. De Cassini-orbiter draait sinds 1 juli 2004 in een baan rond die planeet. Hij heeft veel van de manen van Saturnus onderzocht, vooral Titan, die zo groot is als een planeet. Hij heeft ook bijzonder gedetailleerde afbeeldingen en andere gegevens teruggestuurd van de onweersbuien, de duizenden ijzige ringen en het magnetisch veld van Saturnus.
Saturnus
afstand tot de zon: 1,43 miljard kilometeraantal (bekende) manen: 18temperatuur: -180 graden celciusdaglengte: 10 uur en 39 minutenomlooptijd om de zon: 30 jaar
Jupiterklik op de planeet om haar van dichtbij te bekijken
Jupiter
afstand tot de zon: 778 miljoen kilometeraantal (bekende) manen: 63temperatuur: -145 graden celciusdaglengte: 9 uur en 55 minutenomlooptijd om de zon: 12 jaar
Alles aan Jupiter is groot. Hij is groter dan alle andere planeten samen. De aarde zou er meer dan dertienhonderd keer in passen. Hij weegt ook ruim twee keer zo veel als alle andere planeten samen. Jupiter is dus een enorme reus.
Jupiter is een enorme gasbal en heeft dus geen vast oppervlak. De planeet bestaat vooral uit de heel lichte gassen waterstof en helium. Door een telescoop zie je een bewolkte atmosfeer met kleurige gordels en vlekken. Het opvallendst is de zogenaamde Grote Rode Vlek. Daar woedt een enorme storm over een gebied dat een aantal keer zo groot is als de aarde. Die duurt nu al ruim driehonderd jaar achter elkaar.
Jupiter heeft ook de meeste manen, drieënzestig volgens de laatste telling.
Vier daarvan zijn heel groot. Die werden in 1610 ontdekt door de Italiaanse astronoom Galileo Galileï. Io heeft honderden vulkanen die het oppervlak bedekken met oranjegele zwavel. Europa heeft een glad ijsoppervlak dat eruitziet als een eierschaal met barsten. Ganymedes heeft lichte en donkere vlekken met groeven en kraters. En Callisto heeft een oeroude korst vol inslagkraters.
Aarde
Marsklik op de planeet om hem van dichtbij te bekijken
Mars
afstand tot de zon: 228 miljoen kilometeraantal (bekende) manen: 2temperatuur: -30 tot -63 graden celciusdaglengte: 24 uur en 37 minutenomlooptijd om de zon: 687 dagen
Mars is de vierde planeet vanaf de Zon en wordt vaak de 'Rode Planeet' genoemd, omdat hij aan de hemel staat als een oranje-rode ster. Vanwege de kleur noemden de oude Grieken en Romeinen de ster naar hun oorlogsgod. Dankzij ruimteonderzoek weten we tegenwoordig dat de planeet die kleur heeft omdat de rotsen op Mars roest bevatten.
Als mens zou je het er dan ook erg koud vinden. Hoewel de zomers er in de buurt van de evenaar best warm kunnen worden, is de gemiddelde temperatuur 63 graden onder nul - even koud als de winters op Antarctica. De nachten zijn er ook steenkoud.
De eerste mensen op Mars krijgen ook nog met andere problemen te maken. De lucht is er namelijk honderd keer zo ijl als op Aarde, en bestaat voornamelijk uit koolstofdioxide. Elke keer als mensen uit hun verzegelde capsules stappen om de planeet te verkennen, zullen ze dus zuurstofmaskers en speciale pakken moeten dragen.
Verder kunnen er ware stofstormen woeden. Soms verspreiden die zich snel over de hele planeet, waardoor het oppervlak niet meer te zien is.
de Maanklik op de maan om haar van dichtbij te bekijken
de Aardeklik op de planeet om haar van dichtbij te bekijken
Aarde
afstand tot de zon: 150 miljoen kilometeraantal (bekende) manen: 1temperatuur: —50 tot +50 graden celciusdaglengte: 23 uur, 56 minuten en 4 secondenomlooptijd om de zon: 365,25636 dagen
Iedereen op Aarde is een reiziger door de ruimte. Ten eerste zoeft de Aarde rond de Zon met een snelheid van 30 km per seconde, 45 keer zo snel als de Concorde.
Verder draait de Aarde heel snel om haar as, net als een tol die een beetje schuin staat. De mensen rond de evenaar verplaatsen zich van west naar oost met een snelheid van 1.670 km per uur. (Bij de polen is die snelheid lager.) Maar omdat alles om ons heen even snel beweegt, merken we er meestal niets van dat we ons zo snel verplaatsen. Om te zien dat dat zo is, hoef je maar naar de Zon, de Maan en de sterren te kijken, want het is net of zij langs de hemel bewegen.
Omdat de Aarde een beetje scheef staat, zijn er seizoensverschillen. Wanneer de noordpool naar de Zon wijst, is het zomer in de landen in het Noorden. Wanneer de noordpool van de Zon af wijst, is het daar juist winter. Ten zuiden van de evenaar zijn de seizoenen precies omgekeerd
Maan
afstand tot de aarde:tussen de 363 en 405 duizend kilometer
daglengte: 29 dagen, 12 uur en 44 minutenomlooptijd: 29 dagen, 12 uur en 44 minuten
De Maan draait al ruim vier miljard jaar rond de Aarde. Maar de vraag is: waar komt zij vandaan? Volgens sommige wetenschappers is de Maan ingevangen door de Aarde toen zij te dichtbij kwam. Anderen denken dat de Maan ooit deel uitmaakte van de Aarde.
Tegenwoordig zien de meeste wetenschappers de Maan als het 'kind van de Aarde'. Dat werd geboren toen een zwervende planeet insloeg in de toen nog jonge Aarde. Daarbij werd een reusachtige hoeveelheid materiaal de ruimte in geslingerd, waaruit uiteindelijk de Maan ontstond. Deze theorie over een 'grote botsing' zou kunnen verklaren waarom de rotsen van de Maan zo lijken op die op Aarde.
Maar anders dan de Aarde lijkt de Maan van binnen geen leven te vertonen. Tegenwoordig zijn er geen vulkaanuitbarstingen, en de weinige maanbevingen zijn heel zwak. In het midden heeft de Maan een kleine, vaste kern van ijzer. Er is geen magnetisch veld, zodat je bij verkenning op de Maan niets hebt aan een kompas.
We zien vanaf de aarde altijd maar 1 kant van de maan omdat een dag op de maan even lang duurt als een rondje om de aarde.
Wil je zien hoe de maan is ontstaan? klik dan hier:
terug naar de maan op het planetenpad
Venusklik op de planeet om haar van dichtbij te bekijken
Venus staat aan de hemel altijd dicht in de buurt van de zon. Na zonsopgang en vóór zonsondergang kun je haar nog zien schitteren en 's nachts is ze na de maan het helderste hemellichaam. Als je door een telescoop kijkt, zie je dat Venus net als de maan verschillende fasen heeft.
De planeet is zo helder omdat er veel bewolking is, die veel van het zonlicht terugkaatst. De geelachtige wolken op Venus bestaan uit zwavel en zwavelzuur.
Je zou Venus het tweelingzusje van de aarde kunnen noemen. Ze is ongeveer even groot en opgebouwd uit hetzelfde rotsmateriaal. Daarop staan duizenden vulkanen en inslagkraters. Er zijn twee grotere hooglandgebieden, met een bergketen die hoger reikt dan Mount Everest.
Venus komt dichter in onze buurt dan alle andere planeten. Maar ze is gewikkeld in een dikke deken van koolstofdioxide. Dat is het gas dat wij uitademen. De atmosfeer is ontzettend dicht. Als je er doorheen zou lopen, zou het net zijn of je door water loopt.
Het koolstofdioxide houdt de meeste warmte van de zon vast. Het gevolg is een uit de hand gelopen broeikaseffect.
Bijzonderheden: Niet alleen duurt een 'dag' op Venus langer dan een omloop om de zon, de planeet roteert ook in tegengestelde richting vergeleken met alle andere planeten.
Venus
afstand tot de zon: 108 miljoen kilometeraantal (bekende) manen: 0temperatuur: 465 graden celciusdaglengte: 243 dagenomlooptijd om de zon: 225 dagen
Mercuriusklik op de planeet om hem van dichtbij te bekijken
Mercurius
afstand tot de zon: 58 miljoen kilometeraantal (bekende) manen: 0temperatuur: -170 tot +350 graden celciusdaglengte: 58 dagen en 15 uuromlooptijd om de zon: 88 dagen
Mercurius staat van alle planeten het dichtst bij de zon. Daarom is hij niet makkelijk te zien aan de hemel.
De kleine planeet heeft een rotsachtig oppervlak. Hij is niet breder dan de Atlantische Oceaan en past wel achttien keer in de aarde.
Mercurius lijkt veel op onze maan. Het oppervlak is bezaaid met inslagkraters. Er is geen atmosfeer en ook geen water.
Overdag kan de temperatuur oplopen tot wel 450 graden, maar 's nachts is het er met meer dan 180 graden onder nul ontzettend koud. Misschien is er in de diepe, donkere kraters rond de polen waterijs te vinden.
Mercurius heeft een verrassend grote dichtheid. We denken dat het binnenste van de planeet bijna helemaal bestaat uit een grote ijzerkern. Verder is het magnetisch veld opvallend sterk.
de Zonklik op de zon om hem van dichtbij te bekijken
naar de sterrenwacht
Zonder de Zon zou er geen daglicht zijn. Onze planeet zou er dan donker en bevroren bij liggen, zonder oceanen van vloeibaar water, en zonder leven.Deze enorme bol superheet gas meet 1,4 miljoen kilometer. Dat is 109 keer de diameter van de Aarde.
De massa van de Zon is 2 miljoen biljoen biljoen biljoen kilo, 330.000 keer het gewicht van de Aarde. De Aarde past ongeveer 1,3 miljoen maal in de Zon.
De Zon is onze dichtstbijzijnde ster. De Zon geeft ons licht en warmte. Ze straalt ook gevaarlijk ultraviolet licht uit. Dat licht kan zonnebrand en kanker veroorzaken.
Met een speciale camera kan je dat ultraviolet licht zichtbaar maken en daarmee ook de uitbarstingen op de zon.
koepel
ingangklik om naar binnen te gaan
begin opnieuw
weet jij waar de ingang is?
naar rechts
Welkom in desterrenwacht
start opnieuw
Winkeltje
start opnieuw
Dit is de sterrenkijker van de sterrenwacht.
Bij helder weer gaan de deuren van de koepel open en kan je door de kijker naar de sterren en planeten kijken.
De sterrenkijker wordt door de computer bestuurd. Door de draaing van de aarde zou een planeet of ster anders heel snel uit beeld gaan.
De computer zorgt er voor dat de kijker met de ster of planeet mee beweegd.
Ook hoef je zelf niet te zoeken waar een planeet of ster staat, de computer weet precies waar alle sterren en planeten te vinden zijn en kan ze automatisch voor je opzoeken.
De sterrenkijker kan ongeveer 700x vergroten, dat betekend bijvoorbeeld dat je de kraters op de maan van heel erg dichtbij kan bekijken.
Klik hier om de maan heel dichtbij te bekijken:
terug naar de zaal
terug naar koepel
gemaakt door: Ben van Berk
versie 1.0 - 31 oktober 2013
surface van de planeten: NASA
intro video: NASA
video van de zon: NASA
info over de planten: ESA
met dank aan de vrijwilligers van sterrenwacht Copernicus
facebook.com/sterrenwachtcopernicus
www.sterrenwachtcopernicus.nl
naar het begin
naar links